De kracht van integriteit

‘Ik bel je morgen, beloofd.’ ‘Ik ben van de partij op je afscheidsfeestje, zeker weten!’ ‘Volgende week heb je dat rapport, gegarandeerd.’ ‘Je kunt ervan op aan, ik kom binnenkort een keertje langs.’ Je voelt ’m al aankomen… dat telefoontje kwam nooit, het feestje werd met een goedkope smoes afgezegd, dat rapport liet nog drie weken op zich wachten en er kwam helemaal niemand zomaar een keertje langs. We kennen allemaal het irritante verschijnsel van de loze belofte. Het is oneerlijk, we worden er behoorlijk nijdig van. Waarom iets beloven en het dan niet doen? Onbegrijpelijk! En het erge is: we maken ons er zelf ook wel eens schuldig aan.

Integriteit is de eerste houding die ik heb toegevoegd aan de zeven mindfulness-houdingen. Het is voor mij de meest essentiële en fundamentele houding die bewustwording creëert. Integriteit heeft mijn leven eerlijker, overzichtelijker en eenvoudiger gemaakt.

Toen ik nog in de reclame werkte, kwamen er regelmatig situaties voor die – vond ik – alleen opgelost konden worden met smoesjes en leugentjes. Als het reclameconcept nog niet af was maar de presentatie wel gepland stond, verzon ik een smoesje waardoor de presentatie een week later pas hoefde plaats te vinden. Als ik naar een feestje van een klant moest maar geen zin had, dan toverde ik een leugentje tevoorschijn waardoor ik ‘sorry, maar…’ echt niet naar het feest kon komen. Ik werd steeds beter in het verzinnen van excuses en was stiekem best een beetje trots op mijn zelfgebrouwen, smeuïge smoezen, die niet weersproken konden worden.

De smoesjes en de leugentjes-om-bestwil had ik hard nodig, want ik kon het stressvolle bestaan, met alle verplichtingen en eisen, eigenlijk niet aan. Ik probeerde dus regelmatig onder verplichtingen uit te komen en wrong me in duizend bochten om met een aannemelijke smoes op de proppen te komen die niemand zou kunnen weerleggen. Want dat was natuurlijk het doel van de hele exercitie: ik wilde geen risico lopen en de smoes moest dan ook van het allerhoogste niveau zijn, een fonkelende ster uit de categorie ‘een kras staaltje overmacht’.

Misschien kun je je voorstellen dat dit mijn leven erg gecompliceerd maakte. Afgezien van de angst om door de mand te vallen, gaven de smoezen en leugentjes mijn persoonlijkheid een kille schaduwzijde en vormden ze een ballast waaronder ik – onbewust – flink leed.

Stephen Covey heeft me doen inzien dat onoprecht gedrag, liegen, manipuleren en het verzinnen van smoesjes bakken met energie kosten en helemaal niets opleveren behalve achterdocht en wantrouwen. Natuurlijk, als je smoes wordt geaccepteerd, voel je je even opgelucht en blij. Maar – en daarvan zijn boeddhisten al eeuwenlang doordrongen – het zet tegelijkertijd een fatale kras in je harde schijf. Het is als een virus dat je eigenhandig implementeert (in de overtuiging dat je slim bezig bent), maar dat zich vervolgens door het hele systeem verspreidt. Het tast je aan en uiteindelijk zorgt het er onherroepelijk voor dat je crasht.

Ik heb lang over mijn smoezenverslaving nagedacht en ben tot de conclusie gekomen dat ik het deed omdat mijn ego van mening was dat de werkelijkheid niet goed genoeg was. De presentatie stond gepland, maar mijn beste reclame-idee had ik pas de dag ervoor bedacht, te laat om een gelikte presentatie te maken. Die werkelijkheid, de waarheid dus, was in mijn visie niet goed genoeg. Een nieuwe klant zou geen genoegen nemen met die waarheid, ze betaalden immers een hoop geld voor m’n werk en zouden eisen dat ze op de afgesproken dag concepten te zien zouden krijgen. De waarheid (‘Ik heb een goed idee maar de presentatie is nog niet af’) zouden ze nooit pikken. Ze zouden ontzettend kwaad worden en misschien zouden ze de hele opdracht intrekken. Weg werk, weg geld. En dat zou natuurlijk een ramp van formaat zijn, wie weet zou ik zelfs failliet gaan. Die situatie moest koste wat het kost voorkomen worden, en zo dwongen mijn paniekerige fantasiegedachten me zonder omwegen tot het nemen van een drastische maatregel: liegen. Hier zien we opnieuw hoe verschrikkelijk dom gedachten kunnen reageren op zoiets onschuldigs als het overschrijden van een deadline. Helemaal aan het einde van mijn gedachtefantasie, zo diep verborgen dat ik er zelf geen idee van het bestaan ervan had, was het de angst van het ego om te falen en aan lager wal te raken die me ertoe aanzette om sneue smoesjes te verzinnen.

Toen het gedurende de mindfulness-training allengs beter met me ging, trok ik de stoute schoenen aan en vertelde een vriend die me uitnodigde voor een feestje, de naakte waarheid. Ik ben niet zo’n feestbeest en zag ertegenop om mensen uit lang vervlogen tijden terug te zien. Ik antwoordde eerlijk op zijn uitnodiging dat ik niet zo van feestjes houd en liever een andere keer met hem wilde afspreken om bij te kletsen. Hij mailde terug dat hij wel wist dat feestvieren niet m’n hobby was en maakte meteen een afspraak voor na het feest. ‘Huh? Dus dat was het?’ Mijn reden, die op waarheid berustte, werd gewoon aanvaard. Zonder ruzie, zonder verwijten, zonder ellende. Hé, dat smaakte naar meer!

Ik ontdekte dat het hele concept van de juiste reden moeten hebben om iets af te zeggen, niet meer dan een waanbeeld is. Er bestaat geen juiste reden. Er bestaat alleen jouw reden. En die is altijd goed genoeg. Wat een ander ervan zal vinden, is de zaak van die ander. Accepteer dat, probeer niet vooruit te lopen op die reactie. Probeer het niet alvast in te vullen met je paniekerige gedachtegraffiti, waardoor je uiteindelijk denkt dat alleen liegen je nog kan redden. Want liegen maakt meer kapot dan je lief is. Je hangt een smoes op bij je manager, en daarna denk je opgelucht: phoe… goed zeg, ze trapte er gelukkig helemaal in! Maar nee. Anderen merken het echt wel wanneer je liegt of een smoesje verzint. We zijn allemaal uitgerust met hoogwaardige zintuigen die ons onverbiddelijk waarschuwen wanneer er een leugenaar opduikt en een rotsmoes verkoopt.

De belangrijke vragen die je jezelf moet stellen wanneer zich een moeilijke situatie aandient, zijn:

• Wil je echt een smoesjes-sneuo zijn en anderen met doorzichtig bedrog afpoeieren?

• Zou je zelf zo behandeld willen worden?

Inmiddels kan ik vanuit de grond van mijn hart zeggen: nee! Ik heb het verzinnen van smoesjes afgeleerd. Tegenwoordig vertel ik de waarheid en vertrouw erop dat dat goed genoeg is. En guess what? In de praktijk is het altijd goed genoeg. Sterker nog: de ander wordt niet boos maar waardeert het juist dat je de waarheid spreekt. Soms is het even slikken, maar uiteindelijk zijn mensen blij dat je oprecht bent geweest. Beter dan hun een rad voor ogen draaien en je ware gevoelens verhullen. De werkelijkheid is altijd beter dan je veronderstelt. Je denkt dat liegen een einde aan je problemen kan maken, maar het tegenovergestelde is juist waar:

• Liegen veroorzaakt een spiraal van problemen en creëert wantrouwen op de koop toe.

• De waarheid vertellen helpt problemen meteen de wereld uit en wordt zelfs gewaardeerd.

Het aantal situaties waaronder ik met behulp van leugentjes probeer uit te komen is dramatisch gedaald naar… nul, om precies te zijn. Omdat ik opener, eerlijker, geduldiger, minder veroordelend en meer berustend in het leven sta, verzeil ik niet langer in benarde situaties waaruit ik me alleen met smoesjes kan bevrijden.

Marisa∗