De kunst van aandachtig luisteren

Observeer jezelf eens tijdens een gesprek. Je gesprekspartner gaat je iets over vrije tijd vertellen en begint te praten. Hij laat het woord vakantie vallen. Opeens hoor je een andere stem: die van jezelf. Die stem is heel luid. Hij schreeuwt in je oor wat je allemaal zelf te zeggen hebt over vakanties en wat jij allemaal hebt meegemaakt.

Duizend gedachten schieten door je hoofd en schreeuwen allemaal door elkaar heen: De tickets klopten niet! Het eten was zo heerlijk! Wij zijn nog de bergen in geweest!

Je innerlijke stem is zo luid dat je helemaal niet meer luistert naar je gesprekspartner. Je kijkt wel naar die ander, je knikt automatisch mee op de juiste momenten, je vangt hier en daar nog wel een woordje op.

Maar eigenlijk zit je alleen te wachten op het moment dat de ander een keer ademhaalt. En dan sla je toe. Eindelijk krijgen al die gedachten met die luide stem de kans om naar buiten te buitelen. Nu ik! Luister naar mij! Ik heb dingen te vertellen! Ik heb heel veel dingen te vertellen!

In dat gesprek ben je natuurlijk niet de enige met luidruchtige gedachten. Die ander heeft precies hetzelfde. Zodra jij op jouw beurt weer een keer ademhaalt, schieten de gedachten van de ander naar buiten. Nu ik! Luister naar mij! Je kunt je wel voorstellen dat zo’n gesprek eigenlijk helemaal geen dialoog is. Het zijn meer twee losse monologen die over hetzelfde onderwerp gaan.

We willen allemaal dolgraag gehoord worden. Het is een onbewuste drang die ontzettend sterk is. We willen op het moment zelf gehoord worden, nu dus. Maar ook achteraf en zelfs als dingen nog moeten gaan gebeuren, moet en zal onze stem gehoord worden. Hoe vaak betrap je jezelf er niet op na een gesprek te denken: Ik had dat moeten zeggen? Of: Als m’n baas morgen zegt dat ik niet goed functioneer, dan neem ik geen blad voor de mond en kan ze de wind van voren krijgen! De stem in je hoofd zegt altijd precies waar het op staat! Zo, die zit, ha!

De innerlijke stem die eindeloos doorkwebbelt is de stem van je gedachten, je oordelen, je fantasieën: het is de stem van je luidruchtige ego.

Wil je echter je relaties verbeteren, dan is bewust luisteren een goede manier om de warmte en verdieping te vinden waarnaar je op zoek bent. Wanneer je aandachtig luistert naar je partner, vriend, familielid of collega, vergroot dit je begrip en medeleven. Tegelijkertijd vermindert het frustratie en irritatie.

Mindful luisteren betekent niet dat je je zelf niets mag zeggen. Maar in plaats van in je eigen hoofd een gedachte te beoordelen, die ander te onderbreken of de ander je meningen en advies te geven, stap je uit de standaard reacties van dat beperkte ego-gedomineerde wereldje, en neem je bewust een andere, open houding aan. Je gaat die ander helpen vollediger te ontdekken hoe ze zich voelen.

Natuurlijk heb je je eigen gedachten over het onderwerp, maar die schuif je bewust naar de achtergrond. Je besluit echt naar de ander te luisteren, bewust van het hier en nu en bewust van de woorden die je oren bereiken. Je blijft rustig ademen en creëert ruimte om daadwerkelijk te horen wat de ander zegt. Stel open vragen, ga dieper in op wat er gezegd wordt, en herformuleren van wat je hebt gehoord.

Als die ander weer spreekt, oefen dan eens om niet wild mee te knikken en houd je gezichtsuitdrukkingen rustig. Als de ander is uitgesproken, laat dan eens een stilte vallen. Een stilte waarin je even over de woorden van de ander kunt nadenken, waarin je even kunt genieten van de ruimte in je hoofd en van de echo van de woorden die uitgesproken zijn en nog in de kamer hangt. Dan spreek je zelf, vol aandacht voor het gesprek. Helemaal in het hier en nu.

Als je dit goed oefent en onder de knie krijgt, wordt het vanzelf een stuk rustiger en stiller in je hoofd. Zo verdiep je niet alleen het gesprek, maar ook het vertrouwen tussen jullie beiden. Je zult merken dat deze mindful aanpak je eigen reacties bedachtzamer en medelevender maken, en dat het die ander inspireert om ook jou onvoorwaardelijk en zonder onderbreken of adviseren aan het woord te laten en je te helpen om je issues, meningen en denkbeelden te onderzoeken.

Hoe? Door open vragen te stellen, dieper in te gaan op wat er gezegd wordt, en te herformuleren van wat je hebt gehoord. Met deze tools verdiep je niet alleen het gesprek, maar ook het vertrouwen tussen jullie beiden. Je zult merken dat deze mindful aanpak je eigen reacties bedachtzamer en medelevender maken, en dat het die ander inspireert om ook jou onvoorwaardelijk en zonder onderbreken of adviseren aan het woord te laten en je issues, meningen en denkbeelden te onderzoeken.

Wil je je relaties verbeteren, dan is bewust luisteren een zeer effectieve manier om de warmte en verdieping te vinden waarnaar je op zoek bent.

Marisa∗